تاریخچه جراحی پلاستیک در جهان و ایران | از گذشته تا امروز

جراحی پلاستیک امروزه یکی از پیشرفته‌ترین و پرطرفدارترین شاخه‌های پزشکی است. اما شاید برایتان جالب باشد که ریشه‌های آن به هزاران سال پیش بازمی‌گردد! در این مقاله به تاریخچه جراحی پلاستیک در جهان و ایران می‌پردازیم و مسیر تحول این علم را از دوران باستان تا فناوری‌های مدرن امروزی مرور می‌کنیم.

• جراحی پلاستیک چیست؟
• تاریخچه جراحی پلاستیک در جهان
• تاریخچه جراحی پلاستیک در ایران
• جایگاه امروز ایران در جراحی پلاستیک
• جمع‌بندی
• سوالات متداول

جراحی پلاستیک چیست؟

قبل از ورود به تاریخچه، بهتر است بدانیم که جراحی پلاستیک (Plastic Surgery) شاخه‌ای از پزشکی است که به اصلاح و بازسازی شکل و عملکرد بافت‌های بدن می‌پردازد. این جراحی شامل دو شاخه اصلی است:

• جراحی زیبایی (Cosmetic Surgery): بهبود ظاهر
• جراحی ترمیمی (Reconstructive Surgery): بازسازی اعضای آسیب‌دیده یا دارای نقص

تاریخچه جراحی پلاستیک در جهان

🔸 دوران باستان:

• هند (حدود ۶۰۰ سال قبل از میلاد):
  پزشک هندی به‌نام سوشروتا (Sushruta) در کتاب معروف خود Sushruta Samhita درباره ترمیم بینی آسیب‌دیده نوشته است.
  او روش‌هایی برای بازسازی بینی (رینوپلاستی) با استفاده از پوست پیشانی شرح داده بود که بسیار پیشرفته و بی‌نظیر در زمان خود بود.
• مصر باستان:
  مصریان نیز از تکنیک‌هایی برای ترمیم زخم‌ها، شکستگی‌ها و حتی تغییر شکل جمجمه استفاده می‌کردند. شواهدی در مومیایی‌ها وجود دارد که نشان می‌دهد برخی اعمال جراحی زیبایی یا ترمیمی روی بدن انجام می‌شده است.

🔸 قرون وسطی تا رنسانس (قرن ۵ تا ۱۵ میلادی):

• پیشرفت‌های پزشکی در اروپا کند شد، اما در خاورمیانه و آسیا همچنان تکنیک‌هایی حفظ و حتی توسعه داده شدند.
• پزشکان مسلمان مانند ابن‌سینا و زهراوی در زمینه درمان زخم‌ها و ترمیم آن‌ها مطالب مهمی ارائه کردند.

🔸 قرن ۱۸ تا ۱۹ میلادی:

• با پیشرفت علم پزشکی و جراحی مدرن در اروپا، جراحی پلاستیک بار دیگر رونق گرفت.
• در سال ۱۸۱۴، جراح بریتانیایی جوزف کارپیو (Joseph Carpue) اولین عمل موفق بازسازی بینی را در غرب با الهام از روش‌های هندی انجام داد.

🔸 قرن ۲۰ (دوران جنگ جهانی):

• جنگ جهانی اول و دوم نقش بزرگی در پیشرفت جراحی ترمیمی داشتند.
  آسیب‌های شدید صورت و بدن سربازان، جراحان را به سمت توسعه روش‌های نوین بازسازی سوق داد.
• جراح بریتانیایی هارولد گیلیز (Harold Gillies) پدر جراحی پلاستیک مدرن شناخته می‌شود که روش‌های پیچیده‌ای برای بازسازی چهره ابداع کرد.

🔸 قرن ۲۱:

• ظهور فناوری‌های نوین مانند لیزر، ایمپلنت‌های پیشرفته، ربات‌های جراح و چاپ سه‌بعدی بافت‌ها باعث انقلابی در این حوزه شده است.
• امروزه جراحی پلاستیک نه‌تنها برای درمان، بلکه به‌عنوان بخشی از سبک زندگی افراد در سراسر جهان شناخته می‌شود.

تاریخچه جراحی پلاستیک در ایران

🔹 دوران باستان:

• در دوره‌های باستانی ایران، مانند دوران هخامنشی و ساسانی، مدارکی از ترمیم زخم‌ها و استفاده از داروهای گیاهی برای بهبود سوختگی و جراحت وجود دارد، اما مستندات واضح از عمل‌های جراحی پلاستیک موجود نیست.

🔹 دوران اسلامی و طلایی علم پزشکی:

• پزشکان ایرانی مانند ابوریحان بیرونی، ابن‌سینا و رازی با نوشتن کتاب‌های پزشکی به تشریح انواع زخم‌ها، شکستگی‌ها و درمان‌های آن پرداختند.
  گرچه به‌معنای امروزی جراحی زیبایی وجود نداشت، اما اصول بازسازی بافت و درمان آسیب‌ها به‌وضوح شرح داده شده است.

🔹 دوره معاصر:

• پس از دهه ۱۳۴۰ شمسی (دهه ۱۹۶۰ میلادی)، جراحی پلاستیک به‌صورت علمی و تخصصی وارد ایران شد.
• اولین پزشکان ایرانی آموزش‌دیده در خارج از کشور، مثل آمریکا و فرانسه، دانش و تکنیک‌های روز را به ایران آوردند.
• در سال‌های بعد، بخش جراحی پلاستیک در دانشگاه‌های پزشکی ایران راه‌اندازی شد.
• امروز ایران یکی از کشورهای پیشرو در جراحی زیبایی در خاورمیانه است و به‌ویژه در زمینه جراحی بینی (رینوپلاستی)، تعداد عمل‌های انجام‌شده بسیار بالاست.

جایگاه امروز ایران در جراحی پلاستیک

ایران به‌ویژه در حوزه‌های زیر شناخته‌شده است:

• جراحی زیبایی بینی (رینوپلاستی): ایران لقب “پایتخت رینوپلاستی جهان” را گرفته است.
• پیشرفت در جراحی‌های ترمیمی سوختگی و ناهنجاری‌های مادرزادی
• حضور جراحان خبره در سطح بین‌المللی

جمع‌بندی

جراحی پلاستیک، هنری است که در طول تاریخ از درمان بیماران تا خلق زیبایی، مسیر طولانی و پرماجرایی طی کرده است. از روش‌های ابتدایی در هند باستان تا پیشرفته‌ترین تکنولوژی‌های امروز، این علم همواره در خدمت انسان بوده است.

ایران نیز با سابقه‌ی پزشکی غنی و پیشرفت‌های مدرن، توانسته در این مسیر جایگاه قابل توجهی در سطح منطقه و حتی جهان کسب کند.

سوالات متداول

آیا جراحی پلاستیک همان جراحی زیبایی است؟
خیر، جراحی پلاستیک شامل دو شاخه زیبایی و ترمیمی است.

آیا ایران در جراحی زیبایی پیشرفته است؟
بله، ایران یکی از کشورهای پیشرو در جراحی زیبایی، به‌ویژه در زمینه رینوپلاستی است.

چه کسی پدر جراحی پلاستیک مدرن شناخته می‌شود؟
هارولد گیلیز، جراح بریتانیایی که در زمان جنگ جهانی اول روش‌های نوینی برای بازسازی چهره ابداع کرد.